ပရေၚ်ပညာ
၅. ၁။ ပရေၚ်ပညာဂှ် ဝဳၜံၚ်သၠုၚ်ကဵုအစောံစရာဲမၞိဟ် ၚုဟ်မးမၞိဟ်ရ၊ မၞိဟ်ဟွံမွဲကဵုပညာတအ်ဂှ် ဟွံတၟေၚ်နူပြေၚ်ဂၠဴကၟီတအ်ကွေံကွေံရ။
၅. ၂။ ၚုဟ်မးမၞိဟ်မွဲမွဲဂှ် တန်တဴဒၟံၚ်ပ္ဍဲကဆံၚ်ပညာဍေံလေပ်ဍေံ ကၠိုဟ် ဍေံဒုၚ်ကေတ်ဟေၚ်ရ။
၅. ၃။ လိုက်မၞိဟ်ပိုဲတ္ၚဲဏံ ပညာဟေၚ်ပၠမံၚ်တရဴရောၚ်။
၅. ၄။ ဗတောန်ပညာကဵုသၟတ်တအ်ဂှ် ဝဳၜံၚ်သၠုၚ်ပတိုန်ဘဝ ဂကောံမၞိဟ်ဇကု၊ ဂကူဇကု၊ ဍုၚ်ဇကုရ။
၅. ၅။ ဂကူပိုဲဂွံသၠုၚ် ( လှုၚ် ) ပိုဲဒးသၠုၚ် ( သမၠုၚ် ) ကဵုကဆံၚ် ပညာကောန်ဂကူပိုဲရောၚ်။
၅. ၆။ ကောန်ၚာ်မွဲမွဲ နူအခိၚ်ဍောတ်တ် အာစွံလဝ်ပ္ဍဲဂြိုပ်ဇၞော် ( ညံၚ်ဍေံဟွံချိုတ်ဂှ်ဖန်ဇန်ကဵု ) လ္ပဗတောန်အရေဝ် လ္ပဟီု ဂးတက်ကျာ လ္ပဗတောန်ကဵုပညာမ္ဂး ၜိုန်ဇၞော်တိုန်ဒှ်မၞိဟ်ဗီုဓမ္မတာကၠာလေဝ်တၟေၚ်နူသတ်ဂြိုပ် အရိုၚ်ကွေံကွေံ ဟွံသေၚ်။
၅. ၇။ မိမတအ် ကဵုအာဲကၟာဲကုကောန် နနဲဗ္တောန်ကဵုကွတ် ပညာဂှ် ဒှ်ဖဵုသွက်ကောန်ချိုတ်ပၠိုတ်အိုတ်ရ။
၅. ၈။ ကမၠောန်ဖျေံတံရိုဟ်သွက်ဍုၚ် သ္ဂောံဒှ်ဂုဏ်ဖဵုပ္ဍဲအနာဂတ် နွံနာနာသာ်ဝွံ ပရေၚ်သၠုၚ်ကဵု ကဆံၚ်ကွတ်ပညာ ကုကောန်ဍုၚ်ဇကုဂှ် ဒှ်ပရဲဇၞော်သၠုၚ် သွက်ဍုၚ်ဂၠိုၚ်အိုတ် ချိုတ်ပၠိုတ်အိုတ်ရ။ ( ဍုၚ်သေၚ်ကပေါဝ် )၊ ထာဲဝါန်၊ ဟံၚ်ကံၚ်တအ်ဂှ် နနဲဝွံဟေၚ် ဇၞော်သၠုၚ်ကၠုၚ်ရ။
၅. ၉။ အာစာဘာတအ်ဂှ် ဒှ်ညးသၠုၚ်စရာဲ ပၠုပ်ဗီုကုသၟတ်၊ သၟတ်တအ်ဂှ် ဒှ်ညးပိုၚ်ပြဳအနာဂတ် ဟိုတ်ဂှ်တုဲ အ္စာဘာတအ်ဂှ် ဒှ်ညးသၠုၚ်စရာဲဖျေံဗီုအနာဂတ်ရောၚ်။
၅. ၁၀။ ကောန်ၚာ်နူဍောတ်တ် ဒဵုဇၞော်ဒေံါဇူနူဘာ သၞာံအခါဗွဲမလအ် အ္စာဘာတအ်ဂွံအခိၚ် ဖျေံဗီုဗ္တောန်ဖျောန်ရောၚ်တုဲအာစာဘာတအ်စောန်မ္ဂး ကောန်ၚာ်တအ်ဂှ် ဗီုဒးစိုတ်ဖျေံဗီုမာန်ရောၚ်။
၅. ၁၁။ မိမတအ်ဂှ် ဒှ်အာစာတမ် အာစာသဇိုၚ် ဒှ်ညးဖျေံဗီုကဵု ကောန်ၚာ်ကၠာအိုတ်ရောၚ်။
၅. ၁၂။ လညာတ်သမ္တီဂှ် ကတဵုဗဒှ်ကဵု ဇဲ၊ ဝိရိယ၊သတ္တိ။ ဇဲ-ဝိရိယ သတ္တိဂှ် ပတပ်ပဓဝ်အာနကဵုပညာဒးမ္ဂး အာစိုပ်တိုၚ်ပ္ကဴ ရန်တၟအ်ရောၚ်။
၅. ၁၃။ ပံက်ကဵုဘာကောန်ဂကူဂှ် ဒှ်ကမၠောန်ပရေၚ်ဂကူ ပရေၚ် ဍုၚ်ကွာန် နဲသဇိုၚ် နဲဍာ်ဇမၠိၚ်ရ။
၅. ၁၄။ ဗတောန်ပညာ ကုကောန်ၚာ်သၟတ်တအ်မ္ဂး ပညာ မဗတောန်ဂှ် ၜိုတ်သ္ပမာန်ဒးပံၚ်ဗစပ်ကဵု ပညာအနု ၜတ် ( အ နုပညာ ) ရောၚ်၊ သာ်ဂှ်ဟွံသေၚ်မ္ဂး ဒှ်မံၚ်ပွပျဲပျာံကောန်ၚာ် ( ဝါ ) ပလီုက္ဍဟ်ကောန် ၚာ်တံရောၚ်။
၅. ၁၅။ ဗတောန်ကဵုလိက်မန်ဂှ် ဒှ်ပွထိၚ်ဒဝ်ဂကူမန် ညံၚ်ဟွံဂွံကၠေံကၠက်အာမွဲသာ် အခိၚ်ညးတၞဟ်ၚိတ်ကလက်မံၚ်ဂကူ ဇကုပရေၚ်ထိၚ်ဒဝ်ဂကူဇကုသာ်ဝွံဂှ် ဒှ်ကမၠောန်နွံ ကဵုၚုဟ်မးဇၞော်ဇၞော်ရ။
၅. ၁၆။ ဗတောန်ကဵုဝၚ်မန် လဴထ္ၜးကဵုပရေၚ်မန် ဗီုဒးဒုၚ်ဍဵုဍိုက်ကၠုၚ်တအ်ဂှ် ဒှ်ပွသၠုၚ်ကဵုစိုတ်ဓါတ်ဆာန်ဂကူရ၊ စိုတ် ဓါတ်ဆာန်ဂကူသၠုၚ်ကၠုၚ်မ္ဂး ညးတၞဟ်ဍဵုဍိုက်ဂကူဇကု ဟွံဒုၚ် ပေဲါဗ္တိုက်ပၠန်ဂတးဗၠးၜးဂကူ စိုပ်တရဴဇၞော်သၠုၚ်ကၠုၚ်ရောၚ်။
၅. ၁၇။ ဘာဗတောန်လိက် ကၟာတ်ဒၞာလဝ် အခေါၚ်ဗတောန်လိက်ဂကူ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ်ဂှ် ဒှ်ရုၚ်စက်ၚိတ်ကလက်ဂကူဇၞော်အိုတ် အလဵုအသဳတအ်ဖန် ဗဒှ်လဝ်ရောၚ်။
၅. ၁၈။ ဘဝမၞိဟ်မွဲမွဲ အဝဲပဌမဂှ် ဒှ်သဇိုၚ်ပၟိက်ဇၞော်အိုတ်ရ၊ ပ္ဍဲအဝဲပဌမ ကတ်လဝ်ပညာသၠုၚ်မ္ဂး စိုပ်အဝဲဒုတိ ယ ဂၠာဲပိုန်ဒြပ်က္လိဂွံလောဲ အဝဲဒုတိယ ဒြပ်နွံသိုက်သၠဲဟေၚ် စိုပ်အဝဲတတိယ ဂၠာဲဓဝ်ကဵုဒါန်ကၠောန် ပ္ဍဲအဝဲပဌမ သဇိုၚ်ပရေၚ်ပညာယဝ်ဍိုန်အာမ္ဂး အဝဲကြဴ ၜါဂှ် ခက်ခုဲဒှ်ရောၚ်။
၅. ၁၉။ ဆာန်ကောန်ဇာတ်မ္ဂး ကဵုအာဲပညာ၊ အာဲကၟာဲပညာ ညးပၠံၚ်ဏာဟွံဂွံ။
၅. ၂၀။ တၠပညာ ညးအာက္ဍိုပ်ကောန်ဂကူ ကေုာံညးအာက္ဍိုပ် ကၟိန်ဍုၚ်တအ် ပ္ဍဲအနာဂတ်ဂတ ဂကောံမၞိဟ်ဇကု ဍုၚ်ကွာန်ဌာန်ဇကု ဗီုလဵုမိက်ဂွံကဵုဒှ်တအ်ဂှ် ဒးစတံဖျေံဗီု ပၠုပ်လညာတ် ပ္ဍဲဘာဗတောန်လိက်တအ်ရ၊ လညာတ်မွဲမွဲ စောဲဗာန်လုပ်အာပ္ဍဲက္ဍဟ်ကွးဘာတအ်မ္ဂး ဗွဲစၟတ် ဨကန်ပြာကတ်ဇၞော်မောဝ်တိုန်ပ္ဍဲအ နာဂတ်ရောၚ်။
၅. ၂၁။ ပ္ဍဲခေတ်ကၠာတေံဂှ် ကၟိန်ဍုၚ်ပိုၚ်ပြဳလဝ် သယံဇာတသၟဝ်တိ လ္တူတိ နွံကဵုၚုဟ်မးဂၠိုၚ်ဂၠေၚ်တအ်ဟေၚ် ဒှ်မံၚ်ကၟိန်ဍုၚ်သိုက်သၠဲရ၊ ခေတ်လၟုဟ်သာ်ဝွံဟွံသေၚ် ကၟိန်ဍုၚ် ဝဳၜံၚ်ပ္တိတ်တၠပညာ ကဆံၚ်သၠုၚ်ဂၠိုၚ်ၚ်တအ်ဂှ် ဒှ်ကၠုၚ်ဍုၚ်သိုက်သၠဲရ။ တၠပညာတအ်ဂှ် ပံၚ်ကဵုစက်ဂတာပ်ခေတ် ကံပျူတာတအ်တုဲအာမံၚ်က္ဍိုပ်ပ္ဍဲကမၠောန်နာနာ ပ္တိတ်မံၚ်ကပေါတ်နွံကဵုၚုဟ်မး ပရးမံၚ်ဂၠးတိရ၊ တၠပညာစကာဟွံအိုတ်တအ်ဂှ် အာကၠောန်စဍုၚ်မ္ၚး ဂွံၚုဟ်မးဂၠိုၚ်ၚ်ပၠန်ရ။ သၟာကမၠောန်ဒးပတိတ်ဒြဟတ်ကာယတအ်ဂှ် ကော်စကာနူဍုၚ်မ္ၚး နၚုဟ်မးအောန်န်တုဲ ဂွံပရဲမွဲလပါ်ပၠန်ရ၊ နနဲသာ်ဏံ ကၟိန်ဍုၚ်ညးတအ် သိုက်သၠဲကၠုၚ် ဍုၚ်သေၚ်ကပေါဝ်၊ ဟံၚ်ကံၚ်၊ ထာဲဝါန် တအ်ဂှ် စကာနဲသာ်ဝွံရ။ ကၟိန်ဍုၚ်ပတှ်ေကပေါတ် သယံဇာတတအ်ဂှ် သဘာဝပွဳပွူလီု သီုဒးသွံစကောန် ကမၠောန်ကာယတုဲ လဇုဲဂလုဲ စိုပ်မံၚ်ကြဴညးဗွဲမဂၠိုၚ် ဂွံဆဵုညာတ်ရ။
၅. ၂၂။ ဂကောံမၞိဟ်မွဲမွဲ ကၟိန်ဍုၚ်မွဲမွဲ သ္ဂောံလောဲတောတက်တိုန်ဂှ် တၠပညာ ကေုာံ ညးအာက္ဍိုပ်ညးတံဟေၚ် စဳရေၚ်ပြုပြေၚ်လဝ်၊ သ္ဂောံဒှ်တၠပညာ ညးအာက္ဍိုပ်ကၟိန်ဍုၚ်ခိုဟ်မာန် ဒးတတ်အာဘာဗတောန်လိက်တအ်ဖအိုတ်ရ။ ဟိုတ်ဂှ်တုဲ ကံကုသဵုဂကောံမၞိဟ်မွဲမွဲ ကၟိန်ဍုၚ်မွဲမွဲဂှ် နူဘာဗတောန်လိက်တအ်ဟေၚ် စဳရေၚ်ပြုၚ်ပြေၚ်မံၚ်ရောၚ်ဂှ် ပိုဲဒးညာတ် ဒးဒုၚ်တဲရောၚ်။
၅. ၂၃။ အရာပညာ၊ ဝိဇ္ဇာ၊ ကုသိပ္ပံ နွံၜါဂၠံၚ်ရောၚ်၊ ပညာဝိဇ္ဇာဂှ်ဆေၚ်ကဵုနာံ ဆေၚ်ကဵုစိုတ်၊ ပညာသိပ္ပံဂှ်ဆေၚ်ကဵုရုပ် ဆေၚ်ကဵုကွတ်စက်ကွတ်တဲ သီုၜါရဲမၞိဟ်မွဲမွဲ ဒးလေပ်ဒးကၠိုဟ်လဝ်ရောၚ်၊ ဝိဇ္ဇာသၟးဂှ် ဍိုန်ၜတ်ဂၠိုၚ်အာ အခါဒးပြိုၚ်ပကာန်ဟွံမာန်ညးတၞဟ် သိပ္ပံသၟးပၠန် ဓဇန်ရိုၚ်ဇိုၚ် မၞိဟ်ဂမၠိုၚ် ဒှ်ဒဒိုက်ၜါသာ်ဏံပံၚ် ညံၚ်ဂွံညဳသၟဟ်ဟေၚ် ဒှ်ပရေၚ်ဖဵုလိုက်မာန်။
၅. ၂၄။ ခေတ်လၟုဟ်ဏံ ကွတ်ပညာနာနာတအ်ဂှ် တောတက်ပြံၚ်သၠာဲ မြက်ဇက်မံၚ်တုဲ လေပ်လဝ်ကွတ်ပညာမွဲမွဲတုဲဂှ် ရုမ်ဂပ်ရ စွံစိုတ်ဟွံဂွံ၊ ဟွံဆက်လ္ၚတ်လံၚ်ဗပေၚ်မံၚ်မ္ဂး ခြာဟွံလအ် ဗက်ညးတၞဟ်ဟွံမာန် လလုဲသှ်ေအာရောၚ်။
၅. ၂၅။ ခေတ်ကာလဏံ ပ္ဍဲအဝဲပဌမဟေၚ် ဒးဂၠာဲပညာဟွံသေၚ်၊ အပ္ဍဲဘာဟေၚ် ဒးဂၠာဲပညာဟွံသေၚ် ဇၟာပ်ပ်အဝဲဇၟာပ်ပ်ဒၞာဲ ဒးဂၠာဲဗပေၚ်မံၚ်ပညာ အဆက်ဟွံကဵုပိုတ်ရောၚ်။
၅. ၂၆။ ကောန်ၚာ်တအ် သ္ဂောံလေပ်လိက်ပြဟ် သ္ဂောံကေက်သကာကၠုၚ်မာန် နူဂကောံကုလသမဂ္ဂ သွာၚ်ပညာ၊ သိပ္ပံ၊ ယေန်သၞာၚ် ( UNESCO ) ကတ်လ္ၚတ်ဆဵုဂ္ဗ သ္ပလဝ်သမ္တီဂှ် အခိၚ်စဗတောန်လိက်ကုကောန်ၚာ်တအ်မ္ဂး ဒးဗတောန်နကဵုအရေဝ်ဘာသာ မိမကောန်ၚာ်တအ်ရောၚ်။ ကောန်ၚာ်တံ လ္တူအရေဝ်ဘာသာဂှ် ကၠိုဟ်မံၚ်ခိုဟ်ဟ်မ္ဂး ဒးစွံအရီုနဲချူ ကုနဲဗှ်ပ္တိတ်ရမျာၚ်ဟေၚ်တုဲ သာကဵုက္ဍဟ်ကောန်ၚာ်တအ်ရ။ ဗတောန်ကဵုသာ်ဝွံၜိုတ် ၂- ၃ သၞာံတုဲ ထပ်ဗတောန်ဘာသာဒးစကာဂၠိုၚ် ကေၚ်မိၚ်ဂၠိုၚ် ဘာသာစကာကၟိန်ဍုၚ်ဇကုပၠန်၊ ဇၞော်တိုန်ညိပၠန်မ္ဂး ထပ်ဗတောန်ဘာသာဂၠးတိ စကာဖန်အာသာ်ဝွံ မွဲကဆံၚ်တုဲ မွဲကဆံၚ်မ္ဂး လေပ်လောဲတုဲ က္ဍဟ်ကောန်ၚာ်တအ် သာဒှ်မၞိဟ်ကေက်သကာဂၠိုၚ်ရ၊ “ ဂလေၚ်သာမ္ဂး အာတရဴသ္ၚောဲ ” “ က္ဍဟ်သာမ္ဂး ဗတောန်ပညာလောဲ ” နဲသာ နဲခိုဟ်ဂှ်ဒးစကာထေက်ရောၚ်။
၅. ၂၇။ အရေဝ်ဘာသာမွဲမွဲ ကၠိုဟ်ကေတ်မ္ဂး ဒှ်ၚုဟ်မးဇၞော်ကွေံကွေံရောၚ်၊ လိက်တၟအ်တြေံတြဟ်တအ်ဂှ် သွက်ရဲလ္ၚတ်ဝၚ်တအ် ၚဟ်မးဇၞော်ကွေံကွေံရ၊ ဆ္ဂး ယဝ်ဟွံကၠိုဟ်မ္ဂး ဒှ်ၚုဟ်မးဟွံသေၚ်၊ သာ်ဝွံကီု အၚ်ယန် ဂြန်ဂဥုဲ၊ ဝၚ်၊ ပုံအဂီု၊ ဂလာန်တၠပညာချူလဝ် နကဵုဘာသာ ကောန်ဂကူမွဲမွဲဂှ် ယဝ်ကောန်ဂကူဂှ်ကၠေံကၠက်အာမ္ဂး ညးတီဟွံမွဲတုဲ ဆောံလေၚ်အာကီုရောၚ်၊ ဟိုတ်ဂှ်တုဲ အရေဝ်ဘာသာဂကူနာနာ ညံၚ်ဂွံတန်တဴမာန်ဂှ် ဒးကဵုဒြဟတ်၊ ပရေၚ်ၚိတ်ကလက်ဂကူဂှ် ဒးဒစဵုဒစးရောၚ်။
၅. ၂၈။ ကၟိန်ဍုၚ်ညိၚ်ဝတ် တောတက်မွဲ ညံၚ်ဂွံဒှ်ကၠုၚ်မာန် ကောန်ဂကူနာနာ သာသနာရှ်ေသှ်ေနာနာ နွံမံၚ်ပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်ဇကုဂှ် ဒးသ္ပသမ္တီ ဒးကဵုဒၞာဲ ဒးကဵုဇြဟတ်ရောၚ်၊ နဲကဵုဒၞာဲဇြဟတ်ဝွံ လိက်ဘာသာ ကောန်ဍုၚ်အရၚ်တအ်ဂှ် ပ္ဍဲဒေသညး ဒးကဵုညးဗတောန်အာရောၚ်။ ပရေၚ်ကောန်ဂကူ ဝၚ်ကောန်ဂကူနာနာကီု ပရေၚ်သာသနာကီု ဒးဗတောန်ကဵုကွးဘာဂမၠိုၚ် ညံၚ်ဂွံတီလဝ်ရောၚ်။ သၞောတ်ကဵုဇြဟတ်ကု ကောန်ဂကူနာနာ သာသနာ နာနာသာ်ဝွံဂှ် ညးကော်ခဴစ သၞောတ်ပညာ ယေန်သၞာၚ် အရံၚ်ဇဳရ၊ စကာသၞောတ်ဏံမ္ဂး ဂကူဂမၠိုၚ် သာသနာဂမၠိုၚ် ကၠောံက္ဍညဳသာကၠုၚ်ရောၚ်တုဲ ပရေၚ်ဆာန်ကၟိန် ညဳသၟဟ်ဒှ်ကၠုၚ်ရောၚ်။
၅. ၂၉။ ပရေၚ်စဵုဒၞာမၚ်မွဲဂကူ သ္ဂောံစိုပ်တရဴ ခိုဟ်ဟ်မာန်ဂှ် ဒး စပ္တံဖျေံဗီု နူဘာဗတောန်လိက်ကုသၟတ် တအ်ရောၚ်။
၃၀။ ကံကုသိုလ်အနာဂတ် ဇၟာပ်ဍုၚ်ဇၟာပ်ဂကူတအ်ဂှ် တန်တဴမံၚ်ပ္ဍဲဗတောန်ကဵုပညာ ဝဳၜံၚ်ညံၚ်ကေက်သကာ ကေုာံသၠုၚ်ကဵုစိုတ်ဓါတ် ကုသၟတ်တအ်ရ။