၆။ ပရေၚ်မန်ပ္ဍဲဝၚ်အတိက်
လ္ၚတ်ဝၚ်တမၠာ အာသ္ဂောံတီဂၠံၚ်
တီဒၞာဲမန်ခံၚ် လံၚ်ဗပေၚ်ကဵုဇြဟတ်
လ္ၚတ်ဒၞာဲမန်သဝ် ဗဝ်ဗပေၚ်ပလေဝ်ဒး
မိက်ဂွံဗၠးၜး ဒးကၠးဝၚ်အတိက်
ဟွံတီဝၚ်အတိက် ဆီပြံၚ်ဒှ်ဍိက်မာန်။
၆. ၂။ ဂကူမန်ပိုဲဂှ် ကၠုၚ်နူမဇမန်ဂေါလွာ် ဂကောံဂကူမန်ခမာရ၊ ဒေသမူလမန်ခမာတအ်ဂှ် ကုန်ဒဵုမန်ဂေါလဳယျာ လပါ်သၟဝ်ကျာ ကန္တာရဗတဳ ( ဂၚ်ဗတဳ ) ဂေါဗဳရ။
၆. ၃။ ဒၞာဲတေံဝွံ ဟိုတ်နူဥတုရာသဳဟွံခိုဟ်တုဲ ဆုဲပြံၚ်စှ်ေမံၚ် ပ္ဍဲဗလးပရၚ်ၜဳယာန်ဇြဳကျာန် ( ပ္ဍဲဍုၚ်ကြုက်လပါ်ဗၟံက် ) ဂှ်သၞာံ ဗွဲမလအ်လ ကၠောန်ကၠုၚ်ဝါဗ္ၚတဵုသြောံရ၊ မန်ခမာတအ် သြောံသ္ၚုဇွောံမသၠဲလးမံၚ်ဂှ် ဂကူတၞဟ်ကၠုၚ်ပၠံၚ်ၜးဂၠိုၚ်ကဵုဝါ ဂၠိုၚ်ကဵုသၞာံတုဲ နူဂှ်ထပ်ဆုဲပြံၚ်ကၠုၚ် လပါ်ပလိုတ်သၠုၚ်ကျာ ( နေရတိ ) မွဲ က္ဍိုပ်တုဲမွဲက္ဍိုပ်ရ၊ ဟိုတ်နူဂှ် ပြးအာညးသကအ်တုဲ လအ်ညိဒှ်အာဂကူတၞဟ်ခြာရ။
၆. ၄။ ဂကူမွဲကရောံ လုပ်ဂကောံဂကူမန်ခမာတအ်ဂှ် ဗဳယေက်နာမ်၊ ခမာ ( ခမေန် ) မန်၊ ပလံၚ် ( တအၚ် )၊ ဝ ( လဝ )၊ မုန္ဒ ( ဍုၚ်အိန္ဒိယသၠုၚ်ကျာ )၊ သာန်တာ ( ဍုၚ်အိန္ဒိယ/ ဗေန်ဂ လာဒက် )၊ ခါဇြဳ ( ဍုၚ်အိန္ဒိယ တွဵုရးဍုၚ်အာသာံ ) တံရ။
၆. ၅။ ဂကူမန်တအ်ဂှ် နူအခိၚ်ၜိုတ် ( BC-၂၀၀၀ ) တေံ ဆုဲပြံၚ်တိတ်နူဒေသပြၚ်ၜဳယာန်ဇြဳကျာန်တုဲ စှေ်အာလပါ်ဒိုဟ်နေရတိ ( ပလိုတ်သၠုၚ်ကျာ ) ဖျေံသဇိုၚ်ပ္ဍဲဒေသ ( ခါလၟုဟ်ကော် ) ကၟိန်ဍုၚ်သေံဒကုတ်သၠုၚ်ကျာ ကေုာံ ကၟိန်ဍုၚ်မန်ဗၟာ ဒကုတ်သၠုၚ်ကျာတအ်ရ။
၆. ၆။ အခိၚ်ၜိုတ် ( BC-၁၀၀၀ ) ဂှ် မန်တအ် ဒက်ပ္တန်ကၠုၚ်ဍုၚ်သုဓမ္မဝတဳ ပ္ဍဲဒၞာဲတမ်ဒဵုကေလာသ ခါလၟုဟ်နွံသၟဝ်ကျာ ဍုၚ်သဓီု ၜိုတ် ( ၃၀ ) တိုၚ် ပ္ဍဲပွိုၚ် ဍုၚ်ၜဳလၚ်၊ တွဵုရးဍုၚ်မန်ရ၊ ဍုၚ်ဝွံ သၟိၚ်မန် ( ၂၄ ) အဆက်သ္ပကၠုၚ်သၟိၚ် ပကၚ်ရၚ်ကၠုၚ်ရ၊ ကြဴဏံပြံၚ်သၠာဲယၟုဍုၚ် သုဘိန္နနာဂရတုဲ ဆက်အုပ်ဓုပ်ကၠုၚ်သၟိၚ် ( ၃ ) အဆက်ပၠန်ရ။
၆. ၇။ နူဍုၚ်သုဘိန္နနာဂရဂှ် ပြံၚ်ဆုဲအာပတန်ဍုၚ် ရာဇဌာနဳ သုဝဏ္ဏဘုမ္မိ ဒၞာဲဍုၚ်သဓီုလၟုဟ်တုဲအဆက်သၟိၚ် ဥမဵု ( ၅ ) အဆက် အဆက်သၟိၚ်သဳဟသုဓမ္မရာဇာ ( ၅၇ ) အဆက် အုပ်ဓုပ်ကၠုၚ်ရ၊ ကြဴအိုတ်လက် ထက် သၟိၚ်မနုဟဝ် သက္ကရာဇ်သာသနာ ( ၁၆၀၁ ) ခရေတ် ( ၁၀၅၇ ) ဍုၚ် ( ၄၁၉ ) ဂိတုဇှ်ေ ( ၁၁ ) မံက်ဂှ် သၟိၚ်ဗၟာအနဝ်ရထာ ကၠုၚ်ဗ္တိုက်ပလီု သီုရပ်ဏာသၟိၚ်မနုဟဝ် ကေတ်ဏာဂြပ်ရတ် သီုပိဋ ကတ်တအ်ရ။ ( ခေတ်တေံယၟုဍုၚ်ရာဇဌာနဳဂှ် ဒှ်မံၚ်ယၟုကၟိန်ဍုၚ်ရ )
၆. ၈။ ပ္ဍဲရးလ္ဂုၚ် ပွိုၚ်ဍုၚ်ကျိုက်တာန် ဒၞာဲကွာန်ပါဒဇၞော်လၟုဟ်ဂှ် ပ္ဍဲမဟာသက္ကရာဇ် ( ၉၈ ) တေံ ကောန်ဨကရာဇ်ဍုၚ်သုဝဏ္ဏဘုမ္မိ မနွံယၟု တိဿဘောဂသေန အာပ္တန်လဝ်ဍုၚ် ပါဒတုဲ အုပ်ဓုပ်ကၠုၚ်သၟိၚ် ( ၃၄ ) အဆက် ပွိုၚ်ကာလၜိုတ် ( ၈၀၀ ) သၞာံရ။
၆. ၉။ ပ္ဍဲဒၞာဲဍုၚ်လ္ဂုၚ်လေဝ် သၟိၚ်ဥက္ကလာပ ပ္တန်ကၠုၚ်ဍုၚ် တြိ ဂုမ္ဗတုဲ သၟိၚ်ပကၚ်ရၚ်ကၠုၚ် ( ၃၂ ) အဆက်ရ။
၆. ၁၀။ သက္ကရာဇ်သာသနာ ( ၁၁၁၆ )၊ ခရေတ် ( ၅၇၃ ) ဂှ် အဆက်သၟိၚ်ဍုၚ်သုဝဏ္ဏဘုမ္မိ သမလ၊ ဝိမလ ကောဒေံ ၜါ သ္ပက္ဍိုပ်တုဲ အာပ္တန်ကၠုၚ်ဍုၚ် ဟံသာဝတဳရ။ သၟိၚ်အုပ်ဓုပ်ကၠုၚ် ( ၁၇ ) ဒတောဝ်၊ စိုပ်လက်ထက်သၟိၚ်တိဿ သက္ကရာဇ်သာသနာ ( ၁၄၈၇ )၊ ခရေတ် ( ၁၀၄၃ ) ဂှ် သၟိၚ်ဗၟာနူဍုၚ် ဗကာံအာဗ္တိုက်ပလီုထောံရ။
၆. ၁၁။ ဂကူမန်ကု ဂကူခမာတအ် ပံၚ်တုဲ ပ္ဍဲကာလ သက္ကရာဇ်ခရေတ် AD- မွဲဗွဝ်ကၠံသၞာံ ဒဵု ( ၆ ) ဗွဝ်ကၠံသၞာံဂှ် ပ္တန်ကၠုၚ်လဝ်ကၟိန်ဍုၚ်ဇၞော်သၠဲ ( အေမ်ပါရာ ) မနွံယၟု ဖူနာံရ။ ပ္ဍဲ ( ၆ ) ဗွဝ်ကၠံသၞာံဂှ် မန်ကုခမာပြးအာတုဲ မန်တအ်ဒက်ပ္တန်ကၠုၚ် ကၟိန်ဍုၚ်ဒွါရဝတဳ ဒဵုစိုပ် ( ၁၁ ) ဗွဝ်ကၠံသၞာံ ( သၞာံ- ၁၀၂၂ ) သ္ပလဝ်သဇိုၚ်အပ္ဍဲဒေသကၟိန်ဍုၚ်သေံ ဒကုတ်သၠုၚ်ကျာလၟုဟ်ဏံရ။ ကၟိန်ဍုၚ်ဒွါရဝတဳဂှ် သၟိၚ်ခမာသူရိယဝါရမာန် ပဌမကၠုၚ်ဗ္တိုက်တုဲ ဒးလီုအာရ။
၆. ၁၂။ သက္ကရာဇ်ခရေတ် ( AD-၆၆၃ ) ( ၇-ဗွဝ်ကၠံသၞာံ ) ဂှ် ဨကရာဇ်ဗြဴ စာမ္မဒေဝဳ စပ္တန်ကၠုၚ်ကၟိန်ဍုၚ်မန် ဟရိပုဉ္ဇ ( ဒၞာဲဍုၚ်လာံဖုန် လၟုဟ်နွံသၠုၚ်ကျာ ဍုၚ်ဇျှၚ်မာဲၜိုတ် ၃၀ ဂဳလဵုမဳတာ ) ဂှ်တုဲ သၟိၚ်မန်တအ် ပကၚ်ရၚ်ကၠုၚ် ( ၄၉ ) ဒတောဝ်ရ၊ စိုပ်အခိၚ်သၟိၚ်မန် ဗညာယိဗ အုပ်ဓုပ်လဝ်ပ္ဍဲ ( ၁၃ ) ဗွဝ်ကၠံသၞာံ ( AD-၁၂၉၃ ) ဂှ် သၟိၚ်သေံ မၚ်ရာဲကၠုၚ်ဗ္တိုက်တုဲ ဒးလီုအာရ။
၆. ၁၃။ အခိၚ်ကၟိန်ဍုၚ်ဟံသာဝတဳ၊ သုဝဏ္ဏဝဘုမ္မိ၊ ဒွါရဝတဳ၊ ဟရိပုဉ္ဇ တအ်တန်မံၚ်တေံဂှ် ကၟိန်ဍုၚ်မွဲကုမွဲ ဆက်တဲကၠောံဍ ရီုဗၚ်ကၠုၚ်ညးသ္ကအ်နွံရ။
၆. ၁၄။ ဍုၚ်ဟံသာဝတဳ ဒှ်ကၠုၚ်ဍုၚ်ရာဇဌာနဳ ကၟိန်ဍုၚ်မန်ပိုဲဂှ် နွံပိဝါရ။
- အလန်ပဌမ-သက္ကရာဇ်သာသနာ ( ၁၁၁၆ ) ခရေတ် ( ၅၇၃ ) သမလ- ဝိမလတံ စပ္တန်သၟိၚ် ( ၁၇ ) ဒတောဝ် အုပ်ဓုပ်ကၠုၚ်ရ၊ ပ္ဍဲသၞာံသာသနာ ( ၁၅၈၇ ) ခရေတ် ( ၁၀၄၃ ) လက်ထက်သၟိၚ်တိဿ သၟိၚ်ဗၟာနူဍုၚ်ဗကာံကၠုၚ်ဗ္တိုက်တုဲ လီုအာရ။
- အလန်ဒုတိယ-သၞာံခရေတ် ( ၁၃၆၉ ) ဂှ် သၟိၚ်ဗညာဥူ ( အပါရာဇာဓိရာဇ် ) ပြံၚ်အာနူမုတ္တမ၊ ဍုၚ်ဝါန်တအ်တုဲ စပ္တန်၊ သၟိၚ် ( ၁၁ ) ဒတောဝ် အုပ်ဓုပ်ကၠုၚ်သၞာံ ခရေတ် (၁၅၃၈) အခိၚ်သၟိၚ်မန် တၠညးဒကာရတ်ပိပ္ကၚ်ရၚ်ဂှ် သၟိၚ်ဗၟာနူတံၚ်ဥူ တဗေန်ယှိုဲထဳ ကၠုၚ်ဗ္တိုက်တုဲသီဂွံဏာရ။
- အလန်တတိယ- သၞာံခရေတ် ( ၁၇၄၀ ) ဂှ် သၟိၚ်ဗုဒ္ဓကေသဳ ကလေၚ်ပ္တန် သၟိၚ်မန် ( ၂ ) ဒတောဝ် ပ္ဍဲခရေတ် ( ၁၇၅၇ ) သာသနာ ( ၂၃၀၁ ) လက်ထက်သၟိၚ်ဗညာဒလဂှ် သၟိၚ်ဗၟာ အံၚ်ဇေယျကၠုၚ်ဗ္တိုက်တုဲလီုအာရ။
၆. ၁၅။ ကၟိန်ဍုၚ်မန် ဍုၚ်မုတ္တမ ဒှ်ဍုၚ်ရာဇဌာနဳဂှ် ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ခရေတ် ( ၁၂၈၁ ) သၟိၚ်ဝါရေဝ်ရောဝ် ( မဂဒူ ) ပ္တန်ဗဒှ်ကၠုၚ်တုဲ သၟိၚ် ( ၈ ) ဒတောဝ် အုပ်ဓုပ်ကၠုၚ်ရ။ သၟိၚ်လၟိဟ် ( ၈ ) ဗညာဥူဂှ် တန်တဴဂွံပ္ဍဲမုတ္တမ ( ၁၅ ) သၞာံတုဲ ပြံၚ်အာပ္တန်ဍုၚ်ရာဇဌာနဳ ပ္ဍဲဟံသာဝတဳပ္ဍဲသၞာံခရေတ် ( ၁၃၆၉ ) ဂှ်ရ။
၆. ၁၆။ ဂကူမန်ပိုဲဂှ် အရီုဇၞော်ပ္ဍဲကမၠောန်ပိုန်ဒြပ် ဇြုၚ်သ္ဍိုက်ပ္ဍဲသာသနာ အကြာဂကူဂမၠိုၚ် ကၟိန်ဍုၚ်ဂမၠိုၚ်မိက်ဂွံမံၚ်ညဳညဳသာသာ စေတနာခိုဟ်ပြဲ လ္တူညးတၞဟ်ဂၠိုၚ် ပလေဝ်ပခိုၚ်လဝ် ဇြဟတ်ပၞာန်အောန်ရ၊ လ္တူဂှ်ညးတၞဟ်ပ္တိတ်ဏာပရဲ ဍုၚ်မန်တိမန်လပါ်ဗၟံက်တေံဂှ် သေံတအ်ပၠံၚ်ကေတ်ဏာ လ္ပါ်လိုတ်ဏံဗၟာတအ်ပၠံၚ်ကေတ်ဏာတုဲ ဍုၚ်မန် တိမန် ဒးလေၚ်ဆောံအာရ။
၆. ၁၇။ လ္ၚတ်ရံၚ်ပ္ဍဲဝၚ်မ္ဂး ဂကူမန်ပိုဲ အာပၠံၚ်ဗ္တိုက်ဍုၚ်ညးတၞဟ်ဂွံ ဆဵုအောန်ကွေံကွေံရ။ မန်ပိုဲတိုန်ဗ္တိုက် ဍုၚ်ဗၟာ အၚ်ဝ နွံၜါဝါဓဝ်ရ၊ အလန်ပဌမ-လက်ထက်ရာဇာဓိရာဇ် သၟိၚ်ဗၟာဖရၚ်မၚ်ဂံၚ် ( မၚ်းခေါၚ် ) ကေုာံ ဒေံညးပၠံၚ်နန် ဒှ်ပြသၞာ ဒေံညးစိုပ်ကၠုၚ်အာတ်အရီုအဗၚ်တုဲ ရာဇာဓိရာဇ် ဇက်တိုန်အာဗိုၚ်လဝ်ဍုၚ်အၚ်ဝရ။
- ၜိုန်ဂှ်လေဝ် ခမဳဗၚ်ယသဂြော (စဂြိုဟ်သူမြတ်) တိတ်ဆဵုဂဗ သောၚ်ကလး စၞးသၟိၚ်ဗၟာတုဲ ဟွံဒှ်ဗတိုက် ရုပ်စဴကၠုၚ်ပၞာန်ရ။
- အလန်ဒုတိယ ပ္ဍဲလက်ထက်သၟိၚ်မန်ဗညာဒလ မန်တအ်ဗၠးၜးတိတ်နူသၟဝ်တဲဗၟာတၟိတၟိအဃောဂစာန်ပဠေဝ်ပခိုၚ်မံၚ်ကၟာၚ်ဍုၚ် ကၟာၚ်နန်တုဲဒှ်ဂွံပိဂအုံမွဲဂအုံဂှ် သၟိၚ်ဗၟာဒှ်ဂဝိၚ် ဖေက်မန်တအ် ဇြဟတ်ဗိုန်ခိုၚ်အာတုဲ ကၠုၚ်ဗ္တိုက်ဍုၚ်မန်ရ၊ မန်တအ်လေဝ် ဃရေက်ပကောံ ဇြဟတ်ဒုၚ်ဗ္တိုက်ဗက်တိုန်အာ သီဂွံဍုၚ်အၚ်ဝ ရပ်ဂွံနၚ် သၟိၚ်ဗၟာရ။ ဗၟာတအ်ကၠုၚ်ဗ္တိုက်မံၚ်ဍုၚ်မန်ဂှ် ခေတ်အဆက်က်ဂၠိုၚ်ကဵုဝါရ။
တၚ်သမ္တီ။ ။ဗညာဒလတိုန်ဂွံနန်ပွိုၚ် (၄)သၞာံ ရန်လဝ်ဒက်ကၟာၚ်ဍုၚ်ပိထပ် တုဲဂွံမွဲထပ်ဓဝ်ဂှ် ဗၟာတအ်စှ်ေကၠုၚ် ဗ္တိုက်ရ၊ ဗၟာတအ် ဒှ်မံၚ်ဂဝိၚ်ဂှ် မန်တအ်ဂွံလဝ်ဒၞာဲ ပါၚ်ၜဳဨရာဝတဳရောၚ်တုဲ ဇြဟတ်မန်ခိုၚ်ဗိုန်အာမ္ဂး တြၚ်တိတ် ဍုၚ်မ္ၚး ကၠက်အာမာန်ဂှ်မွဲသာ် ဇွောံမသြောံသ္ၚု နူဒေသ မန် ဟွံဂွံမ္ဂး စသုၚ်ဟွံရုမ် ဒှ်ဝါတ်မာန်ဂှ်မွဲသာ်တုဲ ကၠုၚ် ဗ္တိုက်ရောၚ်။
၆. ၁၈။ ဍုၚ်မန်တိမန်ပိုဲဂှ် နွံပ္ဍဲဇိုၚ်ၜဳဇၞော်တုဲ အာကၠုၚ်ဆက်ဆောံ ကုဍုၚ်သအာၚ်လောဲသွာကီု တိဗလး တိဝါဒၞာဲတဵုစဂၠိုၚ် ဇြဟတ်ဝဲါခိုဟ်တုဲ ကၠောန်ပ္တိတ်ဇွောံမ သၠဲလးကီု တိဗလး ၜဳကြုၚ်ဂၠိုၚ်တုဲ အာကၠုၚ်လောဲသွာကီု၊ ဥတုရာသဳညဳသာဒးရးတုဲ ဘဲသဘာဝအောန်ကီုကၚုဲသတ်ဆုဂၠိုၚ် နွံကဵုရှ်သာခိုဟ်ကီုတုဲ ညးတၞဟ်မိက်ဂွံပၠံၚ်ကေတ်မံၚ်ရောၚ်။
၆. ၁၉။ သၟိၚ်ဗၟာအံၚ်ဇေယျ သီဂွံဍုၚ်မန်ဟံသာဝတဳတုဲဂှ် ညံၚ်ဂွံ ဒှ်အာတိဍာ်ဍေံတအ် လၟိုန်ထာဝရမာန်ဂစိုတ်ကၠက်ကၠုၚ်ဂကူမန် ထဍေၚ်ပ္တိတ်ထောံဂကူမန် ၚိတ်ကၠက်ကၠုၚ်ဂကူမန် ဗွဲမဓဇန်ကြာန်ရောၚ်၊ ကြဴဏံလေဝ် သၟိၚ်ဗၟာတအ်အဆက်က် ၚိတ်ကလက်ကၠုၚ်မံၚ်ဂကူမန် နဲနာနာဖိုဟ်ရ၊ ဟိုတ်နူဒးဒုၚ်ၚိတ်ကၠုၚ်သာ်ဝွတုဲ ပ္ဍဲရးဖါသီကုရးဟံသာဝတဳ ဂကူမန်တအ် ဂွံကၠေံအာရောၚ်။
၆. ၂၀။ သၟိၚ်ဗၟာအံၚ်ဇေယျ အခါသီဂွံဍုၚ်ဟံသာဝတဳ ပ္ဍဲသၞာံ ( ၁၁၁၉ ) တေံ မၞိဟ်ချိုတ်အာပ္ဍဲပေဲါဗ္တိုက်ဂှ် ဟွံရိုဟ်မၞိဟ်ဂြိပ်ပဲါဒဴဟွံမာန် သှ်ေမံၚ်ပ္ဍဲဍုၚ်ဟံသာဝတဳ ခမဳသၚ် ( ၃၀၀၀ )၊ မၞိဟ်ဗြဴနွံကဵုယဲဒိုက် ( ၇၀၀၀ )၊ သၟတ်မန် ( ၅၀၀၀ )၊ ကောန်ၚာ်အဝဲမဴတှ် ( ၆၀၀၀ ) တအ် ဒးဒုၚ်ဂစိုတ်ကၠုၚ်ရ။ မၞိဟ်ဂြိပ်ပဲါဒဴအောပ်မံၚ်အကြာဝါ အကြာကြုၚ် အကြာဂြိုပ် အကြာဒဵု ၜိုတ်ဆဵုညာတ်တအ်ဂှ် အာဂၠာဲဗက်ရပ်နၚ်တုဲ ကြိုၚ်စုတ်လဝ်ပ္ဍဲစာတ် ( ခရိုၚ်ဇၞော်ဇၞော် ) အပံၚ် ( ၉ ) စာတ် ပေၚ်ထာတ်မံၚ်တအ်ဂှ်စံၚ်ဂစိုတ်ထောံကဵုပၟတ်ယဇ်၊ ရပ်ပကောံဒက်စွံလဝ်ပ္ဍဲပရၚ်ၜဳ ဍာ်ဒဳတိုန်ဟဳဗၠိုက်အာဂှ်လေဝ် ရိုဟ်လၟိဟ်ဟွံမာန်ရ၊ ပဲါနူဂှ်ဒြပ်ရတ်ကပေါတ်မန် မပတံကဵုနန်၊ ဘာ၊ ဇြပ်၊ ကၟာၚ်ဍုၚ်ဒှ် လက်သဏ်ဂကူတအ်ကီု သီုကဵုလိက်ပတ် ပိဋကတ်အၚ်ယန်ဂြန်ဂဥုဲဗေဒၚ်ဝၚ်တြေံတြဟ် ဒှ်အာဲကၟာဲမန်တအ်ဂှ် ဗက်ဂၠာဲစံၚ်ပလီုထောံဖအိုတ်ရ။
၆. ၂၁။ မန်တအ် ဟွံမိက်မံၚ်သၟဝ်တဲဗၟာ ပၠန်ဂတးဟွံမာန်တုဲ ဒဴလုပ်အာဍုၚ်သေံ နလၟိဟ်မၞိဟ်ဂၠိုၚ်ၚ်နွံ ( ၉ ) ဝါရ၊ အလန်ကၠာအိုတ်ဂှ် လက်ထက်သၟိၚ်နန္ဒ ( ကောန်ဗရေအ်နံၚ် ) အုပ်ဓုပ်လဝ်ဍုၚ် ဟံသာဝတဳ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်သာသနာ ( ၂၁၀၈ ) ပ္ဍဲ AD-( ၁၅၆၅ ) ဂှ် ဗညာကေန်ဒဴ၊ ဗညာရာံကေုာံ မဟာထေရ်ခါန်ဆံၚ်တအ် ပံၚ်ကဵုကောန်သၟိၚ်သေံ နရေဝ်သွောန် တဝ်စၞေဟ်ကဵုဗၟာတုဲ လုပ်အာဍုၚ်သေံဂှ်ကၠာအိုတ် အလန်ကြဴအိုတ်ဂှ် သက္ကရာဇ်သာသနာ ( ၂၃၆၇ ) AD-( ၁၈၂၄ ) ဒစဵုဒစးကုသၟိၚ်ဗၟာဗဂျဳဒဝ်ဟွံမာန်တုဲ ဒဴအာပၠန်ရ၊ ပၠန်ဂတးဟွံမာန်မ္ဂး ဖေက်သၟိၚ်ဗၟာဗက်ဂစိုတ်တုဲ သီုကောန်သီုဗြဴ သီုကောဒေံမသ ဒဴလုပ်အာဍုၚ်သေံရ၊ သၟိၚ်သေံတအ်လေဝ် အရီုအဗၚ်ဖျေံကဵုဒၞာဲပကောံလဝ်တုဲ သ္ပလဝ်ဇြဟတ်သွက်ဂွံစဵုဒၞာ အခါဗၟာတအ်ကၠုၚ်ဗ္တိုက်ရ။
၆. ၂၂။ ဍုၚ်ဟံသာဝတဳအဆက်ကြဴအိုတ် ဒးလီုအာ ပ္ဍဲသက္ကရာဇ်ဍုၚ် ( ၁၁၁၉ ) AD-( ၁၇၅၇ ) တုဲဂှ်ပ္ဍဲ AD-( ၁၇၆၁ ) သ္ကိုပ်ပၞာန်တၠဗါန်သ္ပက္ဍိုပ်တုဲ ဗ္တိုက်ကၠုၚ်သၟိၚ်ဗၟာအံၚ်ဇေယျမွဲဝါ သ္ကိုပ်ပၞာန် ဗညာစိၚ် သ္ပက္ဍိုပ်တုဲ ပ္ဍဲ AD-( ၁၇၇၃ ) ဂှ် ဗ္တိုက်သၟိၚ်ဗၟာတၠညးစိၚ်ဗ္တာၚ်မွဲဝါ၊ ပ္ဍဲ AD-( ၁၈၁၄ ) ဗ္တိုက်သၟိၚ်ဗၟာသေအ်ကူ ( စဉ်ကူးမင်း ) ဂှ်မွဲဝါ၊ ညးစဍုၚ်သြေၚ် ( သံလျၚ် ) နာဲသာတ် ကေုာံ စက္ကာဲ မာံထဝ်လေဝ်တအ် သ္ပက္ဍိုပ်တုဲ ပ္ဍဲ AD-( ၁၈၂၄ )ဂှ် ဗ္တိုက်သၟိၚ်ဗၟာဗဂျဳဒဝ် မွဲဝါ ဍုၚ်မန်ညံၚ်ဂွံကလေၚ်မံက် ညးတအ်ဂစာန်ကၠုၚ်နွံရ၊ ပဲါနူပေဲါပၞာန်ဇၞော်ဇၞော်တအ်ဏံ ပေဲါဍောတ်တ်လေဝ် နွံဗွဲမဂၠိုၚ်ဏီရ။
၆. ၂၃။ ကျာ်တြဲဂေါတမ ကလိဂွံသဗ္ဗညုတညာဏ် ( ကတဵုဒှ်ကျာ် ) တုဲ ပေၚ် ( ၄၉ ) တ္ၚဲဂှ် သၟာဗၞိက်ဂကူမန် တပူကဵုတဗဝ် အာစိုပ်ကဵုလဝ်ဒါန် ကျာ်တြဲကဵုနၚ်ဓါတ်သော် ( ၈ ) တၞုၚ် စဴကၠုၚ်ဌာန်ဇကု အပ်ကဵု သၟိၚ်ဥက္ကလာပ ဒက်လဝ်ကျာ်လ္ဂုၚ်ဂှ် သာသနာကျာ် စိုပ်ကၠုၚ်ဍုၚ်မန်ရးမည အလန်ပဋ္ဌမရ။
၆. ၂၄။ ပ္ဍဲအခိၚ်ကျာ်ဂွံ ( ၆ ) ဝှ် သၟာဗၟိက်ကောန်သေဋ္ဌဳမန် နူဍုၚ် ဇံၚ်တူ ( ဇောၚ်းတူ ) မဟာသာလကဵုစူဠသာလတအ်ညးၜါ အာစိုပ်ဂွံကဵုလဝ်ဒါန်ကုကျာ်တြဲ ကျာ်တြဲကဵုနၚ်ဓါတ်သော် ( ၂ ) တၞုၚ်ပၠန် ဓါတ်သော်ဝွံဂိုၚ်စွံလဝ် ဇိုၚ်ဍုၚ်ဇံၚ်တူ ဗွဲမလအ်၊ အလန်ဏံ သာသနာကျာ်စိုပ်ကၠုၚ်တိဍာ်မန် အလန်ဒုတိယရ။ ဓါတ်သော်ဝွံ ကြဴဏံ အခါသာမလ-ဝိမလတအ် ပ္တန်ဍုၚ်ဟံသာဝတဳတုဲ ဒက်ပ္တန်ကျာ်မံက်တဴဂှ် သၠိုၚ်လဝ်ဓါတ်ရ။
၆. ၂၅။ အခါကျာ် ဂွံ ( ၈) ဝှ် မဟာထေရ်ဂဝမ္ပတိ ကညနိမန်တုဲ ကျာ်တြဲကေုာံသၚ်ဂမၠိုၚ် ကညကၠုၚ်ဍုၚ်မန်သုဝဏ္ဏဘုမ္ပိ ဂွံတွံလဝ်ဓဝ်ဂှ် ဒှ်သာသနာကျာ် စိုပ်တိဍာ်မန် အလန် တတိယရ။
၆. ၂၆။ အခိၚ်ကျာ်တြဲဂေါတမ ကညကၠုၚ်ဍုၚ်သုဝဏ္ဏဘုမ္မိ နကဵုဇျှာန်စိုပ်ဒၞာဲဍုၚ်ဗဂေါလၟုဟ် ဆဵုဒးၜိုပ်ၜါဍုန်မံၚ် ပ္ဍဲကုန်ဗ္တဳဍောတ် မံက်မံၚ်ပ္ဍဲဍာ်ဂှ်တုဲ ကျာ်ကဵုလဝ်ပယျးဒိုဟ် “ပ္ဍဲဋ္ဌာန်ဏံ မွဲတ္ၚဲကတဵုဒှ် ဍုၚ်ဇၞော်မွဲ သာသနာအဲကျာ်ဂဵုမြဟ်ရာၚ်ဆာဲရောၚ်” သာ်ဝွံ နွံကၠုၚ်ရ။ သ္ပသဇိုၚ်ကဵု နကျာ်တြဲ ဆဵုလဝ်ၜိုပ်ၜါ ကဵုလဝ်ပယျးဒိုဟ်ဂှ်တုဲ အခါတိ တန်ဗဒှ်ဍုၚ် ကဵုကၠုၚ်ယၟုဍုၚ် ဟံသာဝတဳ ( ဍုၚ်ၜိုပ် ) ရောၚ်၊ ဂကူမန်တံလေဝ် စကာကၠုၚ်တဆိပ်ၜိုပ်သ္ပစၞးဂကူရ။
၆. ၂၇။ ။ကျာ်တြဲစဴပရိနိဗ္ဗာန်တုဲ ( ၂၃၅ ) သၞာံ ( သက္ကရာဇ်သာသနာ-၂၃၅ ) ပ္ဍဲရးအိန္ဒိယ ဍုၚ်ပါတလိပုတ် သၟိၚ်အာသောက ( သဳရိဓမ္မသောက ) ဒုၚ်သ္ပဒကာ မဟာထေရ် မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿ သ္ပက္ဍိုပ်တုဲ ပ္တိုန်သၚ်္ဂါယနာ ဗၠးနၚ် မဟာထေရ်သောဏ မဟာထေရ်ဥတ္တရတအ် သ္ပက္ဍိုပ် ဖအိုတ်သၚ် ( ၅ ) ဇကုစိုပ်ကၠုၚ်ဍုၚ်သုဝဏ္ဏဘုမ္မိဂှ် ဒှ်သာသနာကျာ် စိုပ်ဍုၚ်မန်အလန် စတုတ္ထရ။
၆. ၂၈။ သက္ကရာဇ်သာသနာ ( ၉၃၀ ) AD-( ၃၈၇ ) နူဍုၚ်သုဝဏ္ဏဘုမ္မိ လက်ထက်သၟိၚ်ဓမ္မပါလ မဟာထေရ်ဗုဒ္ဓဃောသာကညအာစိုပ်ဍုၚ်သိဃဵု ( သိရိလၚ်္ကာ ) တုဲ ချူဆာဲစၠောံနၚ် ပိဋကတ်ပိဂှ် ဒှ်သာသနာကျာ် စိုပ် ဍုၚ်မန်အလန် ပဉ္စမရ။
၆. ၂၉။ အက္ခရ်လိက်မန်ပိုဲ စကာမံၚ်ဂှ် ဒုၚ်သဇိုၚ်ကုအက္ခရ်လိက် ဂကူပလ္လဝတအ် စကာမံၚ်ပ္ဍဲ AD- ( ၄ ) ဗွဝ်ကၠံဂှ်တုဲ ဖန်ဗဒှ်လဝ်ရ၊ အက္ခရ်ပလ္လဝတအ်ဂှ် ဒုၚ်သဇိုၚ်ကု အက္ခရ်ဗြာဟ္မဳ စကာမံၚ် ပ္ဍဲ AD-( ၃ ) ဗွဝ်ကၠံ ပ္ဍဲဒေသအိန္ဒိယကၠာအိုတ်ရ။
၆. ၃၀။ လိက်မန်ပိုဲၜိုတ်ဂွံဆဵုလဝ် အယုက်ဇၞော်အိုတ်ဂှ် ချူလဝ် ပ္ဍဲ AD-( ၅ ) ဗွဝ်ကၠံသၞာံတေံ လိက်ဝွံ လိက်တၟအ် နွံပ္ဍဲကၟိန်ဍုၚ်သေံ၊ ပလိုတ်ဍုၚ်ၜၚ်ကံက် ပ္ဍဲဍုၚ်နခန်ပထုမ် စေတဳဖရပထုမ် လိက်တၟအ်ကၟေက်ထကးမံၚ်နွံၜါကလောံ ကေုာံ လိက်ခေါ်ဍိုတ် ( တိစံၚ် ) ချူလဝ်ဂါထာ ယေဓမ္မာ ၜါမရ၊ လိက်ခေါ်ဍိုတ်သာ်ဝွံကီု ပ္ဍဲလ္ဂုၚ် ကျာ်ဒဵုအပ် ( ဗိုလ်တထောင် ) ဂှ် ဂွံဆဵုလဝ်ကီုရ။
၆. ၃၁။ လိက်တၟအ်မန်တြေံ နွံပ္ဍဲဍုၚ်လဝဵု ( လပ်ပူရဳ ) ကၟိန်ဍုၚ်သေံလၟုဟ် ဒၞာဲဍုၚ်မန်တြေံဂှ်ကီု ပ္ဍဲဍုၚ်ဝၚ်ကျာံ ( ဗဳယေန်ကျာန် ) ကၟိန်ဍုၚ်လဴကီုဂှ် ချူကှ်ေလဝ် ပ္ဍဲ AD-( ၈ ) ဗွဝ်ကၠံသၞာံ ပ္ဍဲဍုၚ်သဓီု ( သုဝဏ္ဏဘုမ္မိ ) ပ္ဍဲဍုၚ်ဗကာံ ချူကှ်ေလဝ် ပ္ဍဲ ( ၁၁ ) ဗွဝ်ကၠံသၞာံတအ်နွံတဴရ။
၆. ၃၂။ လိက်တၟအ်တိုၚ်ပန်ကၠၚ် ကောန်သၟိၚ်ကျာန်ယေတ် ( ကျန်စစ်သား ) ရာဇာကုမ္မာ ကၠောန်လဝ်လိက်တၟအ် ( မြစေကျောက်စာ ) ဂှ် ချူလဝ် ( ၄ ) ဘာသာရ။ ပ္ဍဲဂှ် လိက်မန်၊ လိက်ဗၟာ၊ လိက်ပါဠိတအ်စကာလဝ်အက္ခရ် မန်ဖအိုတ်တုဲ လိက်ပျူမွဲဘာသာဟေၚ် ချူလဝ်နကဵု အက္ခရ်ပျူရ၊ လိက်ဗၟာအယုက်ဇၞော်အိုတ်ဂှ် လိက်တၟအ်ဝွံ ဟေၚ်တုဲ ချူလဝ်ပ္ဍဲ AD-( ၁၁ ) ဗွဝ်ကၠံသၞာံရ။